Meslek Seçiminde Çocuklarınıza Nasıl Yardım Edebilirsiniz?
Lise ve üniversiteye geçiş imtihanları yaklaştıkça ebeveynler ve çocuklar, gelecek planları ve meslek seçimiyle ilgili daha fazla konuşmaya başlıyor. Uzmanlar, kimi soruların karşılıklarını birlikte araştırmanın çocukta merakı ateşleyebileceğini belirterek “Yap ancak hobi olarak yap, puanına yazık etme!” üzere tabirlerden ve bu türlü bir tutumdan kaçınmaları konusunda aileleri uyarıyor. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Ruhsal Danışmanlık Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Ayşen Köse, ebeveynlerin çocuklarıyla meslek seçimi ve gelecek planlarıyla ilgili yapan bir diyaloğu nasıl kurabileceklerine ait bilgiler verdi, daima değişim halinde olan meslekler ve iş dünyasına çocuklarını hazırlamanın yollarını anlattı.
- Çocuğunuzu Daha Yakından Tanıyın: Ebeveynler çocuklarının yeteneklerini, maharetlerini, ilgilerini, bedellerini, kişilik özelliklerini daha yakından tanıdıkça onlara daha fazla dayanak verebilirler. Şu sorulara cevap bularak çocuğunuzu daha yakından tanıyabilirsiniz:
- İstekleri Değişebilir: Çocukların seçimlerini yaparken kendilerini tanımaları da çok kıymetli. Fakat yetenekler, hünerler, ilgiler, pahalar, kişilik özellikleri vakitle değişebilir. Meslek planlama süreçleri, öğrencilerin şu anki özelliklerini temel alırken gelecekteki potansiyel değişikliklere de açık olacak biçimde esnek ve daima güncellenen bir yapıda olmalıdır.
- Fikirlerinizi Empoze Etmeyin: Araştırmalar, gençlerin ebeveynleriyle gelecek planları üzerine yaptıkları konuşmalardan çok etkilendiklerini ve meslek seçimlerinde ebeveyn tesirinin kıymetli bir rolü olduğunu gösteriyor. O nedenle bu mevzularda çocuklarla kurulan diyalogda ebevenynler kendi fikirlerini empoze etmek yerine çocuklarının iş dünyasını keşfetmelerini teşvik edecek bir yaklaşım göstermeleri değerlidir. Kimi soruların karşılıklarını birlikte araştırmak çocukta merakı ateşleyebilir. Örneğin şu sorular sorulabilir:
- Başarı Hikayeleri İlham Verebilir: Çocukların, ilgilendikleri mesleklerde başarılı olmuş bireyler hakkında bilgi sahibi olmalarını teşvik etmek onlara ilham verebilir. Ebeveynler, staj, gölgeleme yahut gönüllülük üzere fırsatlar arayarak çocuklarının ilgi alanlarındaki meslekleri yakından tanımalarına yardımcı olabilirler. Okul ruhsal danışmanlarından bu hususta takviye alabilirler.
- Gerçek İş Nedir? Bu süreçte ebeveynlerin kaçınması gereken tavırlar da var. Örneğin, kimi vakit ebeveynler sanat ve teorik alanlar üzere birtakım meslekleri “gerçek iş” olarak görmedikleri için, bunların sırf hobi olarak kalması gerektiği tarafında caydırıcı yorumlar yapabiliyor. “Yapma demiyorum, yine yap ancak hobi olarak yap” kelamları bunun en klişeleşmiş hali. Ebeveynlerin meslek seçiminde toplumsal cinsiyet stereotiplerine dayalı yönlendirmelerine yapmamalıdır. “Sınavda yüksek puan almışsın, puanına yazık etme, neden tıp yazmıyorsun” üzere tabirlerle puan yönlendirmesi yapmamalı. Aile işini yahut mesleğini devam ettirme zaruriliği çocuğa hissettirilerek çocuğun meslek seçimi kısıtlanmamalı. Ekstra maddi karın sağladığı avantajlarla işi sevmenin getirdiği genel mutluluğa katkı istikrarda tutulmalı.
- İş Garantili Meslek: Ebeveynlerin iş garantili mesleklere çocuklarını yönlendirmeleri çok anlaşılabilir bir durum. Ancak, teknoloji, yapay zekâ ve otomasyonun gelişmesiyle meslekler süratle değişiyor. İş garantili olduğu düşünülen klasik meslekler dahi büyük bir değişim geçiriyor. Yalnızca teknoloji değil, politik, ekonomik, coğrafik değişiklikler de mesleklerin tabiatını değiştiriyor. Hasılı meslekler ve iş dünyası daima bir değişim halinde. Bu nedenle, bugün iş garantili üzere görünen bir meslek, gelecekte tıpkı garantiyi sunmayabilir. Ebeveyneler çocuklarını iş garantili gördükleri bir mesleğe yönlendirirken bu faktörü de düşünmeliler.
- Bu Belirsizliklerle Nasıl Başa Çıkarız? Bu sorunun yanıtını vermek o kadar kolay değil fakat bu bahiste fikir üreten teorisyenler kimi özellik ve hünerlerin bu bilinmeyen, öngörülemez ve karmaşık dünyada gençlerin meslek seyahatlerinde onlara değerli kaynak olabileceğini belirtiyor. Örneğin, Stanford Üniversitesi’nden Profesör John Krumboltz’a nazaran meslek muvaffakiyetini getiren olmazsa olmaz beş maharet var: Meraklı olma, zorluklar karşısında çabuk pes etmeme, beklenmedik durumlar olduğunda esneklik gösterebilme, müspet bakış açısına sahip olma ve risk almadır. Eğitim sisteminin ve ebevynlerin çocukların bu özelliklerini geliştirmeleri için desteklemeleri değerli. Araştırmalar, bu özelliklere sahip olan bireylerin meslekleri ile ilgili belirsizlik ve zorluklarla çok daha kolay başedebildiklerini gösteriyor.