Korkunun, hayatta kalmada kıymetli bir tesire sahip olduğunu belirten uzmanlar, endişe hissinin tehdit olarak algılanan durumlar karşısında ortaya çıktığını ve kaç yansısına yol açtığını söylüyor. Endişe anında kan basıncı artışı, kalp atışı ve teneffüs hızlanması, ağız kuruluğu üzere belirtilerin görüldüğünü söz eden Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, endişenin birçok his durum bozukluğuyla da bağlantılı olduğuna dikkat çekiyor. ‘Korkudan korkmak’ olarak tanımlanan panik bozukla sıkça karşılaşıldığını vurgulayan Yağız, dehşetleri yönetebilmek için kesinlikle uzman dayanağı alınmasını öneriyor.

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, dehşet duygusu hakkında açıklamalarda bulundu ve endişe duygusu ile bağlı başka duygudurum bozukluklarına değindi.

Hayatta kalmak için kaygı duygusu önemli

Korkunun, hayatta kalmada değerli bir tesire sahip olan hayli güçlü bir his olduğunu belirten Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Psikolog Paul Ekman, kozmik olarak insanlığın tüm kültürlerinde tecrübelenen 6 temel his olduğunu belirtiyor. Bu hisleri; memnunluk, keder, iğrenme, şaşkınlık, öfke ve kaygı hisleri olarak sınıflandırıyor. İlerleyen periyotlarda ise bu sınıflandırmaya heyecan, mahcubiyet, utanç ve gurur üzere hisleri da ekliyor. W.G. Parrot ise toplumsal psikoloji bağlamında hisleri incelediği kitabında birincil his olarak tecrübelenen dehşete gerginlik ve dehşet üzere ikincil hislerin da eşlik ettiğini belirtiyor.” dedi.

Korku, tehdit olarak algılanan durumlar karşısında ortaya çıkar

Korkunun, bir tehlike yahut tehdit algısı karşısında ortaya çıktığını tabir eden Yağız, “Karşıdan karşıya geçerken size süratle yaklaşan bir otomobil varsa, burada hissedilen dehşet fonksiyoneldir ve hayatta kalmada değerli bir tesire sahiptir. Bir öteki deyişle dehşet, işlevsel olarak tehlike karşısında insanı harekete geçiren bir alarm sistemi fonksiyonunu görür. Sempatik sistem devreye girer. İçsel ya da dışsal uyaran amigdala tarafından tehlikeli olarak algılanır ve bu tehlike bildirisi hipotalamusa, hipofiz bezine, adrenalin ve öbür iç salgı bezlerine ulaşır. Kan basıncı artar, kalp atışı ve teneffüs hızlanır. Ağız kuruluğu artar, göz bebekleri genişler. Bilişsel olarak algılanan tehdide bağlı olarak kişinin fizyolojisinde; kaslarda gerginlik yahut karın ağrısı üzere somatik (bedensel) birtakım değişimler olur. Davranışsal açıdan bakıldığında kaygı duygusu kaç reaksiyonuna yol açar. Bedenimizdeki kan, kol ve bacaklarımızdaki büyük kas kümelerine atak ederek vücudumuzu davranışsal bir reaksiyon olan kaçma davranışını gerçekleştirmeye hazırlar. Yani dehşet, kişinin tehdit olarak algıladığı bir durum karşısında ortaya çıkan bir histir ve birtakım kaçınma davranışlarına sebep olabilir.” formunda konuştu.

Kaygı, çözümlenmemiş korkudur

Korku ve dert ortasındaki ayrıma değinen Yağız, “Korku hissinin daha çok şu an ile ilgili olduğunu, korkunun ise gelecekte tehdit oluşturabilecek bir duruma karşı oluştuğunu söyleyebiliriz. Bir öbür kaynağa nazaran ise korku, çözümlenmemiş kaygı olarak ele alınır. Kişi geçmiş tecrübesinde algıladığı tehdit ile birlikte yaşadığı endişe sonucunda gelecekte de benzeri durumlar ile müsabaka ihtimaline karşı tasa duyabilir. Endişe, çoklukla gerçeklik ile temaslı yaşamsal bir tehlike ile bağlantılıdır. Dert ise somut bir tehlike olmamasına rağmen kişinin yaşadığı huzursuzluk ve tedirginlik ile karakterizedir.” açıklamasını yaptı.

Korku hissinin gelişimi üç ana olguya bağlı

Psikodinamik açıdan kaygı hissini pahalandıran Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Freud bilhassa çocukluk çağı üzerinde durmuş ve üç olguyu vurgulamıştır. Birincisi, bebeklik periyodunda bakım veren objenin yani değerli kişinin yokluğu ve bu kişinin muhtaçlıkları karşılama temelinde eksikliğinin yol açtığı dehşet tarafındadır. Öteki olgu, çocuğun onaylanmaması ya da sevginin kaybı sonucunda karşılaştığı endişe tarafındadır. Son olgu ise, çocuğun yaşadığı kastrasyon anksiyetesi, ağır utanç, suçluluk ve mutsuzluğun kaygıya yol açtığı istikametindedir.” dedi.

İleri devir psikodinamik teorilerin ise bilhassa erken devir bağlar sonucu oluşan benlik kavramına odaklandığını kelamlarına ekleyen Yağız, “Yeterince âlâ, sıcak ve ilgili bakım vermenin tersine, katı ve eleştirel bakım verene sahip çocukların kırılgan bir benlik geliştirdiği tabir edilir. Yetişkinlik devrinde ise kırılgan benliğini adeta saklamaya çalışan bireylerde gerilim karşısında öfke üzere hisler meydana gelebilir. Bu noktada gerilim ile başa çıkma stratejileri gelişmeyen şahısların yetersiz hissettiği ve hasebiyle korku yaşadığı söylenebilir.” diye konuştu.

Korku şuurlu, tasa bilinçdışı savunmayı harekete geçiriyor

İnsanın en temel gereksinimlerinden birinin güvenlik duygusu olduğunun altını çizen Yağız, “Bu nedenle insan bilinmeyenden, meçhullükten yahut kendisine yabancı gelenden korkar. Kişi dehşet karşısında şuurlu olarak savunma gayesiyle kimi tedbirler alırken, telaş hissinde bilinçdışı savunma düzenekleri devreye girer.” dedi.

Yağız, dehşetin ne vakit bir rahatsızlık olarak görülmeye başlanacağı ile ilgili olarak şu açıklamayı yaptı: “Eğer artan endişe ve telaş duygusu günlük ömrün fonksiyonelliğini bozuyorsa ve baş etmede zahmetler yaşanıyorsa kesinlikle bir uzman tarafından takviye alınmalı.”

Korkudan korkmak yaygın görülüyor

Klinikte en sık karşılaşılan tasa bozukluklarına bakıldığında panik bozukluğun öne çıktığını vurgulayan Yağız, “Panik bozukluğun semptomlarına baktığımızda ise rastgele bir uyaran olmaksızın apansız ortaya çıktığını görüyoruz. Tehdit algısının oluşumuna sebep olabilecek durumlar dahi tehdit olarak algılanır ve münasebetiyle panik yaşanır. Şahısta çok dehşet uyanır. Bir öteki deyişle panik bozukluk, ‘korkudan korkmak’ olarak tanımlanabilir. Bedensel duyumlara yönelik çok hassaslık ve bu duyumları felaketleştirerek yorumlama ile karakterizedir.” diye konuştu.

Korku hayatınızı yönetmesin, siz endişeyi yönetin

Travma sonrası gerilim bozukluğunun da kaygı duygusu ile bağlantılı olduğuna değinen Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Geçmişte tecrübelenmiş travmatik olaya bağlı yaşanılan dehşet ve tasa duygusu travmatik gerilim bozukluğuna sebep olabilir. Fobiler ise fobinin objesi hakkında edinilmiş bilgiler ve davranışsal açıdan çeşitli öğrenmeler aracılığıyla oluşur ve yeniden kaygı duygusu ile alakalıdır.” dedi.

Tüm bunlara ek olarak agorafobi, toplumsal anksiyete, ayrılık anksiyetesi üzere durumların da dehşet ve dert duygusu ile bağlantılı olduğunu belirten Yağız, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Kişiye özel tedavi metotları ile telaş bozukluğu tedavisi terapi sürecinde ele alınabilir. Dehşetin hayatınızı yönetmesine değil kaygıyı yönetmeye kararlıysanız, bireye özel tedavi anlayışı ile yürütülen terapi süreçlerinden faydalanabilir ve fonksiyonel başa çıkma kaynaklarınızı keşfedip öğrenebilirsiniz.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı