Obezite, şeker hastalığı ve kolesterol yüksekliği üzere durumlar karaciğerin yağlanmasına neden olabiliyor. Bu hastalıkların görülme sıklığı adeta bir pandemi haline geldiği için yağlı karaciğer hastalığı ve buna bağlı siroz, karaciğer kanseri gelişme oranı da paralel olarak artış gösteriyor. Günümüzde bilhassa gelişmiş ülkelerde karaciğer sirozunun ve karaciğer naklinin en sık nedeni, yağlı karaciğer hastalığı olarak biliniyor. Bu hastalığı erken tanımak, ciddiyetini saptamak ve tedbirler alıp tedavi etmek kıymet taşıyor. Türkiye’de her 4 şahıstan 1’inde karaciğer yağlanması görülüyor. Geçmiş periyotlarda biyopsi ile tespit edilen karaciğer yağlanmasındaki hasar, teknolojinin gelişmesiyle birlikte Fibroscan isimli aygıt ile kolaylıkla tespit edilebiliyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü’nden Prof. Dr. A. Emre Yıldırım, karaciğer yağlanması ve Fibroscan teknolojisi ile ilgili bilgi verdi.

Ses dalgaları ile karaciğere ziyan vermeden yağlanma ölçülebiliyor 

Fibroscan, çeşitli nedenler ile karaciğer hasarı sonrası meydana gelen skar dokusunun (fibrozis yani bağ dokusu) kıymetlendirilmesi için titreşim elastografisi teknolojisi kullanmaktadır. Bu teknoloji ile karaciğerin sertliğini ve elastikiyetini ölçülmektedir. Karaciğer fibrozisinin seviyesini belirlemede güvenilirliği birçok klinik çalışma ile ispatlanarak kılavuzlara yerleşmiş ve karaciğer biyopsisi üzere invaziv yani bedene uygulanan kesici bir sürece alternatif olarak sık tercih edilen bir sistem haline gelmiştir.

Fibroscan ile karaciğer elastometresi yani organların yahut başka yapıların sertliğini belirlemede yardımcı olan tıbbi görüntüleme süreci yapılmaktadır.  Bu teknikte, Fibroscan aygıtı, karaciğere ziyan vermeden süratli titreşimler oluşturmakta ve bu titreşimlerin suratına dayanarak karaciğerinizin sertliğini (fibrozis) ölçmektedir. Ultrasonografiye misal bir prosedür kullanılarak titreşim oluşturulan ses dalgalarının karaciğere çarpıp, karaciğerin sertliği yahut yumuşaklığına bağlı değişiklik göstererek, geri dönmesi sonucu oluşan farkların bir yazılım programı ile kıymetlendirilerek karaciğer fibrozisinin derecelendirme temeline dayanmaktadır. Bu formül ile ne kadar skar dokusu oluştuğu yahut siroz gelişip gelişmediği hakkında bilgi vermektedir. Bu derecelendirme karaciğer biyopsisi ile yakın kıymetler olduğu için karaciğer biyopsisi yerine tercih edilen girişimsel olmayan bir usul olmaktadır. 

Hepatit ve karaciğer yağlanması meselelerinde Fibroscan kullanılıyor

Özellikle hepatit B ve C üzere viral hepatit, yağlı karaciğer hastalığı, alkolik karaciğer hastalığı, metabolik karaciğer hastalıkları başta olmak üzere birçok karaciğer hastalığı karaciğer fibrozisine yol açabilmektedir. Fibroscan, bu hastalıkların varlığı yahut ilerlemesini belirlemek ve tedavi seçeneklerini gerçek yönetmek için günümüzde tercih edilen bir prosedürdür.

Fibroscan, ağır asisti olan sirotik hastalara ve gebelere yapılması önerilmemektedir.  Aşırı obezite ve kaburga ortalarının çok dar olması üzere beden yapıları fibroscan aygıtı ile ahengi zorlaştırarak gerçek sonuçlara ulaşılmasını engelleyebilmektedir. Bu durumlarda kaburga ortalarını genişletecek beden hareketleri yahut daha büyük bir tarayıcı kısım kullanılması ile hakikat sonuca ulaşılabilmektedir. 

Kalp pili yahut başka tıbbi implantlar üzere manyetik alanlarla etkileşime girebilecek aygıtları olan bireylerde ve akut safra yolu enfeksiyonları olan bireylerde, fibroscan testi yapılması önerilmemektedir.

Yağlı karaciğer hastalıklarında biyopsi meselesine tahlil oluyor 

Karaciğer yağlanması çoklukla ultrasonografi yahut kan testleri üzere öbür teşhis formülleri ile teşhis edilmektedir. Karaciğer yağlanması yangıya (inflamasyon yani iltihabi bir durum) neden olmadan kolay bir yağlanma halinde olabileceği üzere önemli bir düzeye ulaşıp, karaciğer fibrozisi gelişebilir ve bu durum da ilerleyen kademelerde siroz ve karaciğer kanseri üzere önemli karaciğer hastalıklarına neden olabilmektedir. Bu nedenle, konvansiyonel usul olan karaciğer biyopsisi yahut fibroscan üzere ileri teşhis metotları, karaciğer yağlanması olan hastaların karaciğer sıhhatine yönelik risklerini belirlemek için kullanılabilmektedir. Fibroscan, karaciğer biyopsisine yakın sonuçlar verdiği için birçok hastalıkta teşhis için gereksiz biyopsi yapılmasını engelleyebilir, pek çok hastalıkta tedavi aktifliğini izlemede kullanılabilmektedir. Lakin Fibroscan yapılmış olması biyopsi gerekliliğini her vakit ortadan kaldırmamaktadır.

Karaciğer yağlanması olan şahıslarda, sertliği artırabilecek yağlı hücrelerin birikmesi nedeniyle fibrozis gelişebilmektedir. Fibroscan, karaciğer yağlanması olan şahıslarda karaciğer fibrozisini belirlemek için kullanılabilmektedir. Bu sayede, hastanın karaciğer yağlanmasının hangi düzeyde olduğu, ilerleyip ilerlemediği ve karaciğer sıhhati açısından hangi riskleri taşıdığı üzere hususlar hakkında daha ayrıntılı bilgi edinilebilmektedir. Bu bilgiler, hastalığın seyrinin takibi ve uygun tedavinin belirlenmesinde yardımcı olabilmektedir.

Ağrısız ve konforlu bir yöntem 

İşlem sırasında çoklukla rahatsızlık hissi oluşturmayan bir titreşim hissi olur. Hastalarda ağrı, acı ve yanma hissi olmaz. 

Fibroscan, bir karaciğer biyopsisi üzere invaziv bir süreç olmadığından, süreç sonrasında olağan aktivitelere çabucak dönülebilmektedir. 

5-10 dakika içinde karaciğer yağlanması belirlenebiliyor

Fibroscan, tıbbi uzmanlık gerektiren bir süreç olduğu için, yalnızca yetkili eğitimini almış bir gastroenteroloji uzmanı tarafından gerçekleştirilmektedir. 

Hastanın süreç öncesi en az 2 saat boyunca aç kalmış ve kahve üzere kafein içeren bir sıvı tüketmemiş olması gerekmektedir. Ayrıyeten, hastanın süreç öncesi kullanmakta olduğu ilaçların hekimi tarafından gözden geçirilerek ilaçları alması yahut almayı bırakması gerekebilmektedir.

Hasta sürecin yapılacağı yatağa sırt üstü sağ elini başının altına ensesine koyacak halde yatması istenmektedir. Karın bölgesi açıkta kalacak biçimde kıyafetleri kaldırılmaktadır.

Fibroscan aygıtının ölçüm yapacak tarayıcı kısmı olan hassas prob üzerine bir ölçü jel sürüldükten sonra, hastanın göğüs kafesinin sağ alt kısmında düzgün ölçümün yapılacağı düşünülen yer tespit edilerek kaburgaların ortasından cilde temas ettirilmektedir. Bu bölgelerden karaciğeri ses dalgaları ve titreşim teknolojisi kullanarak taranarak ölçümler alınmaktadır. Bu süreç yaklaşık 5-10 dakika sürer.

FibroScan aygıtı, süreç sonunda, karaciğerin yağlanma ölçüsünü, sertliği ve elastikiyetini ölçen sayısal bir sonuç üretmektedir. Sonuçlar, aygıtta gösterilen ekranda yahut yazıcıdan çıktı olarak görüntülenebilmektedir.

Dalak sertliği ölçmek için de kullanılabiliyor

Fibroscan temel olarak karaciğer sertliğini kıymetlendirmek için tasarlanmış olsa da, son vakitlerde dalak sertliğini ölçmek için de kullanılır hale getirilmiştir. 

Dalak elastografisi fibroscan aygıtı ile yapılan, dalak dokusunun sertliğini ve fibrozis derecesini ölçmek için kullanılan bir metottur. Bu metot, bilhassa karaciğer hastalıkları üzere durumlarda, portal hipertansiyonun değerlendirilmesinde de kullanılabilmektedir. Portal hipertansiyon, karaciğer hastalıklarına bağlı olarak ortaya çıkabilen ve karaciğerin portal venlerinde yüksek basınç ile dalak boyutunda artışa ve dalak dokusunda fibrozis gelişimine neden olabilmektedir. Münasebetiyle, fibroscan ile dalak elastografisi, portal hipertansiyonun belirlenmesinde ve karaciğer hastalıklarının değerlendirilmesinde değerli bir rol oynayabilmektedir.

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı