İstinye Üniversitesi, CERN ATLAS Deneyi’ne tam üye olan birinci vakıf üniversitesi

İstinye Üniversitesi (İSÜ), dünyanın en büyük parçacık fiziği araştırma laboratuvarı ve bilimsel keşif merkezi Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nde (CERN) yer alan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’ndaki ATLAS Deneyi’nin resmî iş birliği üyesi oldu. ATLAS Deneyi’ne Türkiye’den karar alıcı olarak katılan birinci vakıf üniversitesi olan İSÜ’nün, CERN’deki çalışmalara yapacağı katkılarla ilgili ayrıntılar 31 Mayıs’ta İSÜ Vadi Kampüsü’nde gerçekleştirilen toplantıyla paylaşıldı. Toplantıya CERN Araştırma Yöneticisi Joachim Mnich ve ATLAS Deneyi Lideri Andreas Hoecker de katıldı.

Türkiye Cumhuriyeti’nin 100’üncü yaşında memleketler arası bilim arenasındaki yerini güçlendirmek ve genişletmek maksadı ile hareket eden İstinye Üniversitesi (İSÜ), ATLAS Deneyi’nin resmî iş birliği kurumlarından biri oldu. Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) tarafından düzenlenen en büyük deney programlarından ATLAS, dünyanın en kıymetli bilimsel faaliyetlerinden biri olarak geleceğin teknolojisini de şekillendiriyor. İSÜ’nün dünyanın en büyük parçacık fiziği araştırma laboratuvarı CERN’deki yeni mevkiine ve ATLAS Deneyi dâhilinde parçacık fiziğine yapacağı bilimsel katkılara dair bilgilendirme toplantısı 31 Mayıs’ta İstinye Üniversitesi Vadi Kampüsü’nde gerçekleştirildi. Toplantıya İSÜ Rektörü Prof. Dr. Erkan İbiş, Mütevelli Heyet Lideri Dr. Muharrem Usta, ATLAS Proje Başkanı ve Ulusal İrtibat Fizikçisi Prof. Dr. Serkant Ali Çetin, CERN Araştırma Yöneticisi Joachim Mnich ve ATLAS Deneyi Lideri Andreas Hoecker’in yanı sıra akademisyenler ve öğrenciler katıldı. 

“Yaptığımız iş en küçüğü anlamaya çalışarak kainatı kavramak”

ATLAS Deneyi İç Algıç Sistemi Enstitü Konseyi Lideri ve İSÜ Temel Bilimler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Serkant Ali Çetin, iş birliğiyle ilgili şunları söyledi:

“Dünyanın en büyük milletlerarası iş birliği yapan laboratuvarı CERN’de yürütülen Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda yer alan en büyük iki deneyden biri olan ATLAS Deneyi’ne İSÜ tam üye olarak kabul edildi. Bugüne kadar Boğaziçi ve Ankara üniversiteleri CERN’de ülkemizi temsil ediyordu. Birinci vakıf üniversitesi olarak İSÜ de kümeye dahil oldu. Muvaffakiyetler elde etmek üzere yola çıktık ve bu üyelikle birinci adımımızı attık. İSÜ çekirdek bir araştırma takımı oluşturdu. Yaptığımız iş en küçüğü yani atom altını anlamaya çalışarak cihanı kavramak. Bunlar kısa müddette yapılabilecek çalışmalar değil, ayları yılları bulan çalışmalar. Bir iş birliği halinde, ülkeler bir ortaya gelerek çalışmalarını yürütüyor. Şu anda yapılan çalışmalar temel çalışmalar. Yapılan araştırmalar ise günlük hayatta çabucak kullanılabilecek datalar değil. Lakin burada öğrenilen bilgiler, bugün farkında olmadığımız ancak gelecekte birçok uygulama ve teknolojide kullanılabilecek bilgiler. Tomografi aygıtından, radyoterapiye, hudut güvenliğinden hastanelerde kullanılan pet aygıtlarına kadar pek çok teknolojiye yüksek güç fiziğiyle ilgili yapılan çalışmalar öncü oldu. Türkiye, 2015 yılından beri CERN’in kısmî üyesi. Umarım yakın vakitte CERN’e tam üye de oluruz. Bu sayede ülkemizden iştirak daha da yaygın olur.”

“Türkiye’nin büyük bir sıhhat tertibi olarak fizikçilerin arkasındayız”

 Temel bilimlerin en değerli alanlarından birinin fizik olduğunu belirten İSÜ Mütevelli Heyet Lideri Muharrem Usta, şöyle konuştu:

“Serkant Hoca ile akademik yolcuğumuzun bir periyodunda şunu konuştuğumuzu hatırlıyorum: Fizik kısmına lisans öğrencisi alacak mıyız, almayacak mıyız? O gün şöyle bir şeye karar verdik. Fizikte lisans öğrencisi alan birçok üniversite var. Biz, üniversitemizi lisans eğitimine değil, lisansüstü eğitimine girecek halde yapılandıralım ve bilime katkının en önemli seviyede olduğu ‘lisansüstü’ düzeyde yer alalım. Tecrübeli takımımızla emeğimizi, vaktimizi lisansüstü programlarına, doktora programlarına verelim. Yolcuğumuz İSÜ’de bu türlü bir evreye hakikat yürüsün. Doğal ki, bunu düşündüğünüzde çok uygun bir takıma gereksiniminiz oluyor. Uzun vakit ‘nasıl bir takım, nasıl bir bütçe olacak, bu grubun nasıl bir çıktısı olacak,’ konusunu konuştuk ve şuna karar verdik: Kamu üniversiteleriyle CERN’ün iş birlikleri var, genç bir üniversite olarak birinci iş birliği yapan vakıf üniversitesi İSÜ olsun. Bugün o iş birliğinin gerçekleşmesi vesilesiyle bir ortadayız. Bu maksadın gerçekleşmesinin memnunluğunu yaşarken emeği geçenlere çok teşekkür ediyorum. Üniversitede o denli bir şey yapalım istiyoruz ki, temel bilimlerde bilhassa de fizik alanında bugün yeterli işlere imza atalım; gelecekte İSÜ, fizikte isminden kelam ettiren bir üniversite olsun. İSÜ ‘ulusal’ ölçekte düşünen bir üniversite değil ve yakın gelecekte ‘evrensel’ ölçekte çok başarılı üniversitelerden biri olacak. Şunu da belirtmek istiyorum: Türkiye’nin en büyük hastane zincirini işletiyoruz. Bu türlü büyük bir sıhhat tertibine hakim bir küme olarak, yurt içinde ve yurt dışında fizik alanında yapabileceğimiz birçok açılımı destekleyecek, önünü açacağız. Fizik, tıbbın temelinde; bizler de fizikçilerin ardındayız.”

“Hem üniversitemiz hem de ülkemiz için gurur kaynağı”

İSÜ Vadi Yerleşke Konferans Salonu’nda gerçekleştirilen programın açılışında konuşan İstinye Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Erkan İbiş, şunları söyledi:

“Onlarca ülkenin, yüzlerce üniversite ve kurumun, binlerce bilim beşerinin iş birliğiyle yürütülen CERN ATLAS Deneyi’nin insanlık ve gelecek için ne kadar değerli olduğunun bilincindeyim. Elbette ki bu teşebbüsün en değerli emelleri ortasında teknoloji, girişimcilik, insan ve toplum var. Hepsinin temelinde de, yalnızca geleceğin bilim insanlarını yetiştirmek değil, farklı kültürlerden farklı ülkelerden insanları da bir gaye doğrultusunda bir ortaya getirmek yer alıyor. Çeşitliliğin zenginliğini içselleştirmek de CERN çalışmalarının özünde varolan bir öge. Bunun ötesinde, çalışmaların maksatları ortasında yalnızca cihanı keşfetmek yok, toplumun refahını artırmak ve daha yaşanabilir bir dünya için yeni teknolojiler üretmek var. Boğaziçi ve Ankara Üniversitelerinden sonra İSÜ de CERN’de ülkemizi temsil eden üçüncü üniversite. Bu, hem üniversitemiz hem de ülkemiz için gurur kaynağı. İSÜ Temel Bilimler Kısım Lideri Prof. Dr. Serkant Ali Çetin ve grubuna teşekkürlerimi iletmek istiyorum.”

“CERN, dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarı”

Toplantıya katılan CERN Araştırma Yöneticisi Joachim Mnich, ağır teknoloji çalışmalarına gereksinim duyulduğunu belirterek şunları söyledi:

“CERN, dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarı. Bizim CERN’de yaptığımız ise, kâinatın ne olduğunu ve içindekilerin etkileşimlerini anlayabilmek için, büyük parçacık fiziği hızlandırıcıları ve dedektörleri inşa etmek. Bu sebeple, birçok farklı yerden bize kaynak olacak ağır teknolojiye muhtaçlığımız var. Bu teknoloji içindeyse hem hızlandırıcı ve dedektör hem de buralardan elde edilen dataların tahlili için muhtaçlık duyulan bilgisayar teknolojisi var. Birebir vakitte, prosedür de geliştiriyor olduğumuzu vurgulamak isterim. Bilhassa tıpta hala kullanılan teknoloji bunun en değerli örneklerinden. Kelam konusu çalışmalara bilhassa tıp alanında da kıymetli araştırmalar yürüten İSÜ’nün de katkı sunacağına inancımız tam.”

Yeni parçacık cinslerinin anlaşılması için kıymetli bir bilimsel basamak

Evrenin sırlarının çözülmesi için bir ortaya gelen farklı ülkelerden binlerce saygın bilim beşerinin mesai iştiraki ve deneyim paylaşımının eseri, dünyanın en büyük hacimli algıç sistemini barındıran ATLAS Deneyi ile CERN Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda erişilen en yüksek güçlü proton çarpışmalarının dataları ileri tahlil metotlarıyla incelenerek yorumlanıyor. Bu tahliller sonucunda, “Standart Model” olarak bilinen ‘parçacık fiziği’ disiplinindeki bilgilerin hassas ölçümlerinin yanı sıra, ‘standart model’ ötesinde yer alan kuramların testleri de araştırma konusu yapılarak, yeni bir paradigma kurulmasının tabanı oluşturuluyor. ATLAS Deneyi, başlangıcı üzerinden geçen yaklaşık 15 yılın akabinde, farklı güçlerde temel parçacıklara dönük bilgilerin yenilenmesi ve yeni parçacık tiplerinin anlaşılması için çok kıymetli bir bilimsel basamak niteliğinde.

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı